Περίοδος διδασκαλίας 2023 - 2024
Το λακανικό βλέμμα
Κατά γενικό τρόπο πρόκειται για τα ίδια όργανα και τα ίδια συστήματα του οργανισμού που είναι στη διάθεση των σεξουαλικών ενορμήσεων και των ενορμήσεων του εγώ. Η σεξουαλική ηδονή δεν συνδέεται μόνο με τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων. Το φιλί δίνεται με το στόμα όμως, επίσης, με το στόμα μιλάμε και τρώμε. Τα μάτια δεν διακρίνουν μόνον τις αλλαγές στον κόσμο γύρω μας ώστε να προστατεύουμε τη ζωή μας, αλλά επίσης και εκείνα τα θέλγητρα των αντικειμένων που τα εξυψώνουν σε αντικείμενα της ερωτικής μας επιλογής. […] Αν η μερική σεξουαλική ενόρμηση που κάνει χρήση του βλέμματος, η σεξουαλική σκοποφιλία, εξαιτίας των υπερβολικών απαιτήσεων της, προσελκύει πάνω της την αντεπίθεση του ενορμήσεων του εγώ ώστε οι αναπαραστάσεις με τις οποίες εκφράζονται οι επιθυμίες της να απωθηθούν και να μην έχουν πρόσβαση στη συνείδηση, τότε η σχέση του ματιού και της όρασης με το εγώ και την συνείδηση διαταράσσεται εντελώς. Το εγώ χάνει την κυριαρχία του πάνω στο όργανο και τίθεται πλήρως στη διάθεση της απωθημένης μερικής σεξουαλικής ενόρμησης.
Freud, (1910) Die psychogene Stehstörung in psychoanalystischer Auffassung, GW, VIII
Η πρώτη [συνθήκη του acting out] είναι η απόλυτη ταύτιση του υποκειμένου με αυτό το α στο οποίο ανάγεται. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στο κορίτσι [τη νεαρή ομοφυλόφιλη] τη στιγμή της συνάντησης [με τον πατέρα]. Η δεύτερη είναι η αντιπαράθεση της επιθυμίας και του νόμου. Εδώ πρόκειται για την αντιπαράθεση της επιθυμίας του πατέρα, πάνω στην οποία δομείται όλη η συμπεριφορά της, με το νόμο που παροντοποιείται στο βλέμμα του πατέρα. Είναι μέσω αυτού που αισθάνεται οριστικά ταυτισμένη με το α και, ταυτόχρονα, ριγμένη, πεταμένη, εκτός σκηνής.
Ζακ Λακάν, 10ο Σεμινάριο «Το άγχος», σ. 131
Αυτό το στοιχείο της σαγήνευσης στη λειτουργία του βλέμματος, όπου όλη η υποκειμενική υπόσταση μοιάζει να χάνεται, να απορροφάται, να βγαίνει από τον κόσμο, είναι από μόνο του αινιγματικό. Εκεί ωστόσο βρίσκεται το σημείο ακτινοβολίας που μας επιτρέπει να προβληματιστούμε για αυτό που μας αποκαλύπτει η λειτουργία της επιθυμίας μέσα στο οπτικό πεδίο.
Ζακ Λακάν, Αυτόθι, σ. 278
Το αντικείμενο a λείπει, δεν είναι κατοπτρικό, δεν συλλαμβάνεται μέσα στην εικόνα. Σας επισήμανα το λευκό μάτι του τυφλού σαν την εικόνα της σκοποφιλικής επιθυμίας που αποκαλύπτεται και ταυτόχρονα είναι ανεπιστρεπτί κρυμμένη.
Ζακ Λακάν, Αυτόθι, σ. 294
Είναι σαν να λέμε εδώ ότι οι γιοι [ο Φρόυντ και ο μικρότερος αδελφός του] αισθάνονται το βλέμμα του πατρικού Άλλου ως εχθρό της απόλαυσής τους. Στο βάθος, αυτό που διαταράσσει εδώ την αντίληψη του τόσο επιθυμητού θεάματος της Ακρόπολης είναι ακριβώς αυτό το βλέμμα του πατέρα πάνω στους δύο αδελφούς που απολαμβάνουν. […] Και, ομοίως, αυτό το βλέμμα του πατέρα έρχεται να καθηλώσει τη νεαρή ομοφυλόφιλη τη στιγμή που βρίσκεται συντροφιά με την αγαπημένη της και την πετάει εκτός σκηνής.
Εδώ, αυτό το βλέμμα του πατέρα θα λέγαμε ότι αναδύεται από την ίδια την Ακρόπολη. Δεν είναι τόσο ότι βλέπουν την Ακρόπολη όσο ότι η ίδια η Ακρόπολη τους κοιτάζει με το βλέμμα του πατέρα. Αυτοί οι δύο απλοί Εβραίοι από τη Μοραβία, που διένυσαν το δρόμο μέχρι την Ακρόπολη της Αθήνας και που ανήκουν σε μια παράδοση όπου ο υψηλότερος πρέπει να μένει χωρίς εικόνα, είναι προφανώς η κηλίδα στη σκηνή όπου ακτινοβολεί το ελληνικό κάλλος. Και έτσι αυτό που ο Φρόυντ μας διηγείται είναι ο τρόπος που η Ακρόπολη έγινε για τον ίδιο «το κουτί με τις σαρδέλες» [11ο Σεμινάριο] που κοιτούσε τον Λακάν, αν μου επιτρέπετε τον παραλληλισμό.
Επομένως, στο βάθος, αυτό το βλέμμα δεν είναι κάποιο μάτι που βλέπει, είναι ένα βλέμμα το οποίο αναδύεται από το ίδιο το θέαμα. Η ομορφιά του θεάματος αποκρύπτει την υπεραπόλαυση και ως εκ τούτου κρύβει το βλέμμα του πατέρα. Και πέρα από αυτό, εκείνο που καλύπτεται, ο τρόμος που μας αποκαλύπτει ο Φρόυντ είναι η φρίκη του ευνουχισμού που πλανάται σε αυτό το μικρό γραπτό του [Μια διαταραχή της μνήμης στην Ακρόπολη]. Είναι η ανικανότητα του πατέρα, ο οποίος δεν μπόρεσε ποτέ να πάει μέχρι την Αθήνα ούτε να επιτρέψει στους γιους του να πάνε και κυρίως η ανικανότητα του ίδιου του Φρόυντ. Διότι έτσι παρουσιάζεται ο ίδιος στον πρόλογό του στον Ρομαίν Ρολλάν, σαν ένας «φτωχός άνθρωπος» του οποίου «η παραγωγή έχει στερέψει», δηλαδή ακριβώς σαν την ενσάρκωση του (–φ), μια ενσάρκωση του ευνουχισμού.
Και έτσι πίσω από τη λαμπερή εικόνα και μέσα στην έντονη υπεραπόλαυση της θέασης του αγάλματος της Ακρόπολης υπάρχει το (–φ) του ευνουχισμού του πατέρα, αλλά και του ίδιου του ηλικιωμένου Φρόυντ τη στιγμή που κάνει την ανάλυση αυτού του επεισοδίου. Και μπορούμε να πούμε ότι μόνο τη στιγμή που ο ίδιος ο Φρόυντ βρίσκεται στην κατάσταση του (–φ) μπόρεσε να αναλύσει αυτό το επεισόδιο. Κανονικά, το σκοπικό πεδίο κρύβει τον ευνουχισμό. […] Στο βάθος, αυτό το παράδειγμα από τη φαινομενολογία δείχνει υπό ποιες προϋποθέσεις υποστηρίζεται το πεδίο της αντιληπτικής πραγματικότητας […]. Απαιτείται η απώθηση του διαγραμμένου υποκειμένου της επιθυμίας το οποίο εδώ είναι καθαρά ο Φρόυντ που αυτοαναλύεται. Και αυτό προϋποθέτει την εξόρυξη του αντικειμένου α ως βλέμματος και ως υπεραπόλαυσης. Με αυτό το κόστος, της απώθησης του υποκειμένου της επιθυμίας και της εξόρυξης του αντικειμένου μικρού α, ισχύει η ομοιοστασία στην αντίληψη. Όταν η απώθηση αποτυγχάνει, όταν το αντικείμενο α υπογραμμίζει τη θέση του, τότε αναδύεται η διάψευση και το ανοίκειο: Αυτό που βλέπω εκεί δεν είναι πραγματικό.
Ζακ-Αλέν Μιλέρ, «SILET», 6 Ιουνίου 1995
Επερχόμενες Εκδηλώσεις 2023-2024
Σεμινάρια ΓΝΑ Γεννηματάς 2023 - 2024
Marie-Hélène Blancard: Τίτλος Διάλεξης
Την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2023, στις 15:30 θα προβληθεί, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρείας της Νέας Λακανικής Σχολής, η ταινία "Ανάμεσά μας" (Young Ahmed) των αδελφών Νταρντέν. Μέσα από την ιστορία του νεαρού Αχμέντ, η ταινία προσεγγίζει με ευαισθησία, το σύγχρονο πολιτικό και πολιτισμικό θέμα του θρησκευτικού φανατισμού.
Νασία Λινάρδου: Κλινικό Σεμινάριο ΑΚΣΠΑ | 1
Γιάννης Δημητράκος: Η στρατηγική του βλέμματος | 2
Επαμεινώνδας Θεοδωρίδης 1ο Θεωρητικό Μάθημα Το αντικείμενο βλέμμα, κλινικές εκδηλώσεις
Με βάση τη θέση του Ζακ Λακάν στο 10ο Σεμινάριο, θα μιλήσουμε για το αντικείμενο βλέμμα που μαζί με τη φωνή πρόσθεσε ο ίδιος στη σειρά των φροϋδικών μερικών αντικειμένων.
Ναυσικά Παπανικολάου: Κλινική του βλέμματος στο Φρόιντ | 1ο Θεωρητικό Σεμινάριο
Γιάννης Δημητράκος: Η στρατηγική του βλέμματος | 3
Δέσποινα Καραγιάννη: Το αντικείμενο βλέμμα στις κλινικές δομές | 1ο Θεωρητικό Σεμινάριο
Ναυσικά Παπανικολάου: Κλινική του βλέμματος στο Φρόιντ | 2ο Θεωρητικό Σεμινάριο
Με βάση τη θέση του Ζακ Λακάν στο 10ο Σεμινάριο, θα μιλήσουμε για το αντικείμενο βλέμμα που μαζί με τη φωνή πρόσθεσε ο ίδιος στη σειρά των φροϋδικών μερικών αντικειμένων.
Επαμεινώνδας Θεοδωρίδης 2ο Θεωρητικό Μάθημα Το αντικείμενο βλέμμα, κλινικές εκδηλώσεις
Δέσποινα Καραγιάννη: Το αντικείμενο βλέμμα στις κλινικές δομές | 2ο Θεωρητικό Σεμινάριο
Θοδωρής Βαλαμουτόπουλος: Το βλέμμα του Λακάν στον Φρόυντ | 1ο θεωρητικό μάθημα
Με βάση τη θέση του Ζακ Λακάν στο 10ο Σεμινάριο, θα μιλήσουμε για το αντικείμενο βλέμμα που μαζί με τη φωνή πρόσθεσε ο ίδιος στη σειρά των φροϋδικών μερικών αντικειμένων.
Γιάννης Γραμματόπουλος: Το βλέμμα στη νεύρωση. Μια εισαγωγή με βάση τo μάθημα του Ζ. Α. Μιλέρ - Silet
Νασία Λινάρδου: Κλινικό Σεμινάριο ΑΚΣΠΑ | 2
Επαμεινώνδας Θεοδωρίδης 3ο Θεωρητικό Μάθημα Το αντικείμενο βλέμμα, κλινικές εκδηλώσεις
Θοδωρής Βαλαμουτόπουλος: Το βλέμμα του Λακάν στον Φρόυντ | 2ο θεωρητικό μάθημα
Ανδρέα Ράγκναρ Κασάπης, Μια συζήτηση για το βλέμμα.
Άννα Πίγκου: Η απόλαυση του βλέμματος | 1ο θεωρητικό μάθημα
Ελένη Ρηγούτσου: Το βλέμμα μέσα από τη λακανική θεωρία του οπτικού πεδίου | 1ο θεωρητικό μάθημα
Ελένη Ρηγούτσου: Το βλέμμα μέσα από τη λακανική θεωρία του οπτικού πεδίου | 2ο θεωρητικό μάθημα
Georges Salameh: Μια συζήτηση για το βλέμμα
Επαμεινώνδας Θεοδωρίδης 4ο Θεωρητικό Μάθημα Το αντικείμενο βλέμμα, κλινικές εκδηλώσεις
Άννα Πίγκου: Η απόλαυση του βλέμματος | 2ο θεωρητικό μάθημα
“Εκείνο που βασικά με καθορίζει μέσα στο ορατό είναι το βλέμμα που υπάρχει απέξω. Μέσω του βλέμματος μπαίνω στο φως και από το βλέμμα δέχομαι την ενέργεια του."
Ελένη Κουκούλη: Το βλέμμα και η εικόνα του σώματος | 1ο θεωρητικό μάθημα
Επαμεινώνδας Θεοδωρίδης 5ο Θεωρητικό Μάθημα Το αντικείμενο βλέμμα, κλινικές εκδηλώσεις
Ελένη Κουκούλη: Το βλέμμα και η εικόνα του σώματος | 2ο θεωρητικό μάθημα
"Αυτό το στοιχείο της σαγήνευσης στη λειτουργία του βλέμματος, όπου όλη η υποκειμενική υπόσταση μοιάζει να χάνεται, να απορροφάται, να βγαίνει από τον κόσμο, είναι από μόνο του αινιγματικό. Εκεί ωστόσο βρίσκεται το σημείο ακτινοβολίας που μας επιτρέπει να προβληματιστούμε για αυτό που μας αποκαλύπτει η λειτουργία της επιθυμίας μέσα στο οπτικό πεδίο".
